De dag is veel meer dan een nostalgisch uitje. Het is een ode aan het ambacht, de techniek en de veerkracht van Nederland. Want zonder molens en gemalen had een groot deel van het land, waaronder West-Nederland en de Flevopolder, er simpelweg niet geweest. “Ze vertellen het verhaal van drooglegging, voedselproductie en energiegebruik,” zegt een vrijwillige molenaar uit Noord-Brabant. “Maar ook van menselijke vindingrijkheid.”
Techniek en traditie
Tijdens de Nationale Molen- en Gemalendag worden demonstraties gegeven, draaien wieken op volle toeren, en leggen molenaars uit hoe windkracht werd – en nog steeds wordt – omgezet in beweging. Van graan malen tot polders drooghouden: elk mechanisme kent zijn eigen geschiedenis. “Kinderen kijken hun ogen uit als ze zien wat er allemaal beweegt,” vertelt een molengids in Maasland. “En volwassenen beseffen vaak pas hier hoeveel techniek erachter schuilgaat.”
De gemalen krijgen eveneens volop aandacht. Deze waterbouwkundige installaties, vaak aangedreven door stoom, diesel of elektriciteit, zijn net als molens cruciaal in het Nederlandse waterbeheer. Ook vandaag pompen moderne gemalen op volle toeren om droge voeten te garanderen.
Bewaren door te gebruiken
Hoewel veel molens en gemalen inmiddels de status van rijksmonument hebben, is het voortbestaan niet vanzelfsprekend. Daarom is deze dag ook bedoeld om aandacht te vragen voor behoud en restauratie. “Zonder betrokken vrijwilligers, donaties en bezoekers zouden veel molens langzaam in verval raken,” stelt de vereniging De Hollandsche Molen, die het evenement coördineert.
De betrokkenheid groeit gestaag. Steeds meer jonge mensen melden zich aan voor opleidingen tot molenaar, en in verschillende regio’s ontstaan burgerinitiatieven om oude molens te restaureren of in te zetten voor educatieve doeleinden. Daarmee laat de Molen- en Gemalendag zien dat erfgoed niet iets is van ‘vroeger’, maar juist iets dat leeft.
Een dag vol verhalen
Bezoekers kunnen niet alleen molens bezichtigen, maar ook genieten van verhalen, ambachten en streekproducten. Veel locaties organiseren extra activiteiten zoals speurtochten, exposities of concertjes in de molenschuur. “Het draait hier letterlijk en figuurlijk om verbinding – tussen mens en techniek, tussen verleden en toekomst,” aldus een organisator uit Drenthe.